Monitoring effecten watermaatregelen Scheerwolde en Weteringen

Sinds 2013 monitort Ecogroen grond- en oppervlaktewater in het landbouwgebied rondom Scheerwolde (ten westen van Giethoorn). Meer specifiek monitoren we grond- en oppervlaktewaterstanden, grond- en oppervlaktewaterkwaliteit, vegetatieontwikkeling en bodemkwaliteit. Waterschap Drents Overijsselse Delta gebruikt de resultaten om te beoordelen of de beoogde drooglegging van landbouwgebied wordt gehaald en of ongewenste neveneffecten uitblijven, zoals verdroging van kwetsbare natuur in de Wieden en Weerribben.

Sinds 2015 voeren we een vergelijkbare monitoring uit voor de nieuwe waterbergingsgebieden Weteringen Oost en Weteringen West. Hier monitoren we of de omgeving niet te nat wordt door waterberging in beide gebieden. Wanneer we effecten signaleren, geven we dat direct door zodat het waterschap snel aanvullende maatregelen kan treffen.

Verantwoordelijkheid van het waterschap

Monitoring van de hydrologische en ecologische effecten van beide gebiedsingrepen is nodig vanwege de:

• verleende Natuurbeschermingswetvergunningen. In de vergunningen zijn voorschriften opgenomen die verplichten dat mogelijke effecten middels monitoring in kaart worden gebracht;
• verantwoordelijkheid van het waterschap voor het bewaken en toetsen van effecten op grondwaterstanden, oppervlaktewaterstanden en oppervlaktewaterkwaliteit na het nemen van waterbeheersingsmaatregelen.

De maatregelen

In verband met de verbetering van de waterhuishouding in de landbouwpolders rond Scheerwolde heeft het Waterschap in 2013 maatregelen genomen om opstuwing van oppervlaktewater te verminderen en verlaging van het waterpeil te realiseren. Watergangen zijn aangepast, vier gemalen zijn/worden geschikt gemaakt voor flexibel peilbeheer, te hoog gelegen duikers zijn verlaagd, nieuwe duikers zijn geplaatst en een inlaat is verwijderd.
Het voormalige landbouwgebied Wetering Oost en West, met een oppervlak van circa 324 hectare, is omgevormd naar nieuwe natuur. De herinrichting heeft ook tot doel dat het gebied gedurende natte perioden circa 2,4 miljoen kubieke meter water kan bergen. Bij de herinrichting is 1,6 miljoen kubieke meter grond verzet en zijn enkele kunstwerken gerealiseerd, waaronder twee in- en uitlaatwerken. De nieuwe natuur zal zich naar verwachting gaan ontwikkelen als dynamisch moeras.

Landbouw

Door het aangepaste peilbeheer in Scheerwolde kunnen agrariërs het land beter bewerken. Uit de eerste monitoringsresultaten blijkt dat het teveel aan oppervlaktewater sneller wordt afgevoerd, dat de (grond)waterpeilen steeds constanter worden en richting het gewenste niveau komen. Het waterbergingsproject mag geen negatieve effecten op landbouwgrond in de omgeving hebben, wat vooralsnog ook niet aan de orde lijkt te zijn.

Bebouwing

Verlaging van het (grond)waterpeil kan leiden tot verzakking van woningen. Het Waterschap heeft bij een aantal woningen maatregelen genomen om verzakken te voorkomen. We monitoren of deze maatregelen werken. Het (grond)waterpeil rond de meeste woningen lijkt -op basis van de eerste resultaten- constant te zijn.
Verhoging van het (grond)water in het Weteringengebied kan juist leiden tot vochtproblemen in woningen. In en rondom het Weteringengebied mag de waterstand daarom juist niet te hoog worden.

Natuur

Voor de maatregelen in Scheerwolde en het Weteringengebied is een Natuurbeschermingswetvergunning verleend. Beide vergunningen verplichten tot monitoring van (effecten op) nabijgelegen Natura 2000-gebieden. Deze monitoring is zeer interessant, omdat we zowel de hydrologische situatie, de vegetatieontwikkeling en de verandering in bodemomstandigheden in kaart brengen. Op basis hiervan bekijken we of er eventueel effecten optreden in de Wieden en of er sprake is van vernatting in de Weerribben. Een van de doelen voor het Weteringengebied is de ontwikkeling van Dotterbloemhooiland, hiervoor monitoren we of de gewenste grondwaterstanden worden gehaald.

Effecten

De periode waarover metingen zijn verricht is nog te kort om trends te bepalen. Zo reageren de meeste vegetaties traag op (geringe) veranderingen in hun biotoop. De complexiteit van het ecohydrologische systeem en de verschillende belangen die in het gebied spelen, maken de monitoring bijzonder en belangrijk. We volgen de ontwikkelingen daarom met grote interesse en blijven hier de komende jaren bij betrokken.