Meer groen en biodiversiteit in winkelcentra

Het winkelcentrum is een plek waar de meeste mensen regelmatig vertoeven. Even boodschappen doen, vrienden ontmoeten of bij een favoriete kiosk een kop koffie halen. Je doet er doelgericht en snel een boodschap of slentert een paar uur van winkel naar winkel. Hoe dan ook, iedereen heeft een bepaald beeld bij het winkelcentrum. Maar wist u dat het ook een uitstekende plek is voor biodiversiteit? Belangrijk voor bijzondere soorten, aantrekkelijk voor bezoekers.

Winkelcentra komen voor in vele vormen en maten: van de winkelstraten in het stadscentrum tot de overdekte winkelcentra (‘shopping malls’) daarbuiten. In de Verenigde Staten kennen ze deze grote regionale winkelcentra al decennia lang. Bij ons bestaan ze pas 55 jaar: winkelcentrum Presikhaaf in Arnhem was in 1965 de eerste in Nederland én Europa.

Plek voor (meer) biodiversiteit

Van Dale omschrijft een winkelcentrum als ‘een groot aantal winkels bij elkaar’. Ecogroen wil deze omschrijving uitbreiden met ‘een winkelcentrum is tevens een plaats waar algemene en bijzondere planten en dieren van het stedelijk milieu voorkomen en waar mogelijkheden zijn om de groene leefomgeving en de biodiversiteit te vergroten’. Een winkelcentrum is meer dan een verzameling winkels, verharding, platte daken en parkeerplaatsen, zoals Vic van Pieterson in zijn boek “Herbarium Schilderswijk, biodiversiteit in de Haagse binnenstad”, treffend schrijft: “Boodschappen doen gaat bij mij net even iets anders dan bij de meeste mensen. Het is een tocht van bukken en opstaan. Ik zal niet zeggen dat iedere plant bij mij een knieval ontlokt, maar een vluchtige blik is toch wel het minste.”

Kansen benutten

Inderdaad, als je goed kijkt heeft een winkelcentrum vaak een flora die afwijkt van de omgeving. Dit komt door de verschillende biotopen die er aanwezig zijn. Dit kan variëren van droge, zonnige, open terreintjes en straatvoegen waar pionierplanten en adventieven groeien tot beschaduwde groenstroken met robertskruid en geel nagelkruid en vochtige straatputten met varens. Ook de fauna is divers: grote gele kwikstaarten foerageren op de platte daken, huismussen scharrelen tussen het winkelende publiek, gewone dwergvleermuizen hebben hun verblijfplaats in open stootvoegen en salamanders en padden overwinteren in een parkeerkelder.

De kansen zijn er, maar die moeten nog wel worden benut. Opvallend bij winkelcentra zijn het grote aantal platte daken (al dan niet belegd met zonnepanelen), de kale muren en grote verharde oppervlakten: daar is weinig groen te bespeuren. Aanwezige groenstroken en plantenbakken zijn vaak gevuld met uitheemse bomen en struiken en bloeiend perkgoed. Meer aandacht voor groen kan het leefgebied van planten- en diersoorten versterken, nieuwe soorten aantrekken en maakt een versteende omgeving aantrekkelijker voor uw bezoekers.

Voorbeeld: vergroenen via BREEAM

Eén van de methodes om met vergroening van een winkelcentrum aan de slag te gaan en de biodiversiteit te verhogen is BREEAM. Wij brengen dan in kaart welke ecologische voorzieningen (van gevelbeplanting tot nestkasten) aanwezig zijn, voeren een quickscan natuurtoets uit en adviseren waar en hoe de biodiversiteit kan worden vergroot en welk beheer daarbij moet worden toegepast.

Zo namen we in 2019 en 2020 zes winkelcentra van Wereldhave onder de loep. Wereldhave heeft een Biodiversity Policy opgesteld voor al haar winkelcentra, als onderdeel van het Corporate Social Responsibility Program 2030 (CSR). Eén van de pijlers van het CSR-Program ‘A Better Tomorrow’ is ‘Better nature’. Wereldhave wil vóór 2030 de vierkante meters aan groene ruimte op of rond haar winkelcentra vergroten, om beter bestand te zijn tegen extreme hitte en stortbuien en de lokale biodiversiteit te vergroten. Onderdeel van deze ambitie is het verkrijgen van een BREEAM ‘In Use’-certificaat voor elk winkelcentrum.

Tijdens onze onderzoeken kwamen we verschillende bijzondere zaken tegen, zoals groeiplaatsen van het zeldzame kransmuur (een soort die pas 30 jaar in Nederland voorkomt), straatkolken met veel tongvarens, een dak met drie soorten broedende meeuwen én een paartje scholekster met jongen. Ons advies is in dit geval om onkruidbestrijding biologisch en alleen op de meest noodzakelijke plekken uit te voeren, zodat er altijd enkele groeiplaatsen van kransmuur ongemoeid worden gelaten en de populatie blijft bestaan. Oude straatputten dienen zoveel mogelijk te worden gehandhaafd. Door de meeuwen hun broedsels groot te laten brengen zien zij dit als een veilige plek en hebben ze geen reden om uit te wijken naar plekken waar ze overlast kunnen veroorzaken.

Advies op maat

In ons advies kijken we altijd naar de situatie ter plaatse: welke soort(groep)en zijn kansrijk om te versterken en wat valt binnen uw mogelijkheden? Indien dakrenovatie aan de orde is, adviseren wij om groene daken aan te leggen. Dit is een kostbare en grote ingreep maar in het kader van wateropvang en hittebestrijding een grote stap voorwaarts. Tevens vergroot een groen dak het woongenot van de bewoners van de appartementen boven het winkelcentrum en bij een juiste beplanting bevordert het de bijen- en insectenstand.

Voor minder ingrijpende maatregelen kunt u denken aan het veranderen van het huidige plantgoed in inheemse planten en nectarplanten, het aanbrengen van gevelgroen en het plaatsen van nestkasten voor vogels en verblijfplaatsen voor bijvoorbeeld vleermuizen. Bij de entree van het winkelcentrum kan bijvoorbeeld een prominent bijenhotel met (inheemse) bloementuin worden geplaatst. Een informatiebord erbij laat zien dat de eigenaar van het winkelcentrum zich betrokken voelt bij een groene leefomgeving.

Wilt u ook actie ondernemen om uw winkelcentrum, -straat of -pand te vergroenen en een bijdrage te leveren aan verrijking van de biodiversiteit? Wij denken graag met u mee en komen met vernieuwende ideeën. Neem vrijblijvend contact met ons op.